ارزش غذایی و دارویی سیر ایران از دوران باستان در سراسر جهان همواره مورد توجه بوده است. پیشینیان ما از خواص دارویی این گیاه معجزه آسا در درمان بیماریها غافل نبودهاند. سیر از سبزیجاتی محسوب میشود که علاوه بر مصرف غذایی به عنوان چاشنی و طعم دهنده خوراکی؛ در نقش یک گیاه دارویی نیز خواص بینظیری دارد.
خوشبختانه سیر از سبزیجاتی به شمار میرود که با آب و هوای برخی از مناطق کشور ما همخوانی دارد. به گونه ای که در بعضی از خطههای این مرز و بوم قابل کشت است. از جمله این مناطق میتوان به استانهای همدان، آذربایجان، خراسان، سمنان، مازندران، خوزستان، هرمزگان، مرکزی اشاره کرد.
ایران توانسته است در سالهای اخیر محصول سیر خود را به ثبت جهانی برساند و از این طریق بازار مهمی در بین کشورهای دیگر به منظور صادرات سیر ایران برای خود ایجاد نماید.
کیفیت بالا، ارگانیک بودن، طعم، مزه و بوی عالی از جمله مواردی است که سیر ایرانی به ویژه سیر همدان و سیر قرمز آذربایجان را نسبت با محصول کشور چین متمایز میکند. ویژگیهای منحصر به فرد اقلیم ایران و مواردی همچون تابش مستمر نور خورشید، شرایط آب و هوایی مناسب، خاک مطلوب موجب افزایش کیفیت سیر ایران شده است.
آلیسین چیست و مصرف آن چه اهمیتی دارد؟
الیسین یک ترکیب شیمیایی مهم و فعال در سیر است که باعث بوی و طعم تند سیر میشود. خواص دارویی متعددی دارد که به طور سنتی برای درمان برخی از مشکلات سلامتی استفاده میشود. خواص ماده موثره سیر Allicin شامل اثرات ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد التهابی و ضد اکسیدانی است. این ترکیب همچنین معروف به خواص ضد ویروسی خود است و میتواند در مقابله با برخی از عفونتها و ویروسها مؤثر باشد.
تعربف ماده موثره سیر Allicin
ماده موثره سیر Allicin در واقع یک ترکیب روغنی به رنگ زرد روشن است که تولید کننده عطر خاص و تندی در سیر است. در برخی مواقع به نام روغن سیر نیز معرفی میشود. به طور کلی، الیسین به عنوان یکی از مواد فعال مهم در سیر ایران، اثرات مثبت بسیاری بر سلامتی انسان دارد و به عنوان یک داروی طبیعی و یک منبع غذایی با ارزش شناخته میشود.
میزان ماده موثره اصلی سیر به نام آلیسین در سیر همدان چه تفاوتی با سایر موارد دارد؟
مهمترین و منحصر به فردترین ترکیب موجود در سیر آلیسین است. به همین دلیل سیر بیشتر به عنوان یک گیاه درمانی توجه میشود تا یک مکمل غذایی. در یک بررسی اجمالی؛ میتوان اذعان کرد که سیر سرشار از ویتامینهای گروه ب، ویتامین ث و املاح معدنی همچون آهن، ژرمانیوم، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، گوگرد، فسفر، منگنز، اسید فولیک، سدیم، روی و طیف گستردهای از ترکیبات مفید دیگر است.
مقدار ماده موثره سیر Allicin موجود در سیر همدان تقریبا 85-80 درصد بیشتر از سایر سیرهای موجود در بازار است. به همین دلیل خاصیت ضد میکروبی قویتری دارد و در طب سنتی از این حیث درمانی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال در جلوگیری از ریزش موهای با منشا قارچی یا باکتریایی نیز موثر شناخته میشود.
دلیل اهمیت سیر ایران در بازار بین المللی صادرات
به دلیل شرایط مطلوب آب و هوایی و خاک در ایران؛ سیر ایران از نظر ویژگیهای غذایی و دارویی خود مورد توجه مردم جهان قرار دارد. افزون بر این، طعم و مزه سیرهای ایران بینظیر است و در بین سیرهای کشت شده در سایر نقاط جهان بسیار مورد توجه قرار دارد. به طور کل عطر و بوی خاص سیر ایرانی نشان دهنده شرایط طبیعی و ارگانیکی حاکم بر صنعت کشاورزی است.
سیر ایران از جمله محصولات پر تقاضا در بازار میوه و تره بار برای کشورهایی همچون روسیه، عراق، کویت و چین میباشد. به همین دلیل کشاورزان زیادی در برخی از نقاط شمالی و جنوب کشور مشغول کشت و پرورش سیر هستند. اما سیرهای محلی همدان، اهواز، مازندران و سیر قرمز آذربایجان طرفداران بیشتری دارد و طبق آمار همدان یک قطب تولید سیر در خاورمیانه به ثبت رسیده است.
بررسی فواید مصرف سیر همدان و سیر قرمز آذربایجان
سیر از جمله گیاهان کم کالری محسوب میشود و منبع خوبی از فیبر است. همچنین آلیسین موجود در سیر سبب محدودیت تولید هورمون آنژیوتانسین II میشود و از این طریق فشار خون بدن را کنترل میکند. ماده موثره سیر Allicin در سم زدایی بدن، کاهش میزان سطح سرب در خون و … نقش موثری دارد. از جمله خواص درمانی مشهور سیر ایران به شرح زیر است.
- تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به درمان سرماخوردگی (بیماریهای ویروسی)
- ضد پیری، کمک به بهبود علائم آلزایمر و پیشگیری از ابتلا به زوال عقل
- کاهش کلسترول بد LDL و جلوگیری از افزایش چربی خون
- ضد سرطان به ویژه سرطانهای دستگاه گوارش
بهترین زمان برای تولید و کشت سیر همدان و آذربایجان
سیر برای رشد رویشی به دمای خنک و فصل روز کوتاه احتیاج دارد. همچنین برای ادامه فرایند رشد و تشکیل غده به دمای گرم و فصل روز بلند نیاز دارد. به طور کلی فرایند کشت سیر ایران به طور میانگین 100 الی 120 روز زمان میبرد. در شرایط آب و هوایی پاییز یا زمستانی نسبتا سرد با پوشش مناسب برف، بهاری بارانی و روزهای تابستانی گرم و آفتابی با شبهای خنک میتوان کشت را آغاز کرد.
با شروع فصل سرما و با خنک شدن هوا در ابتدای مهر ماه، کشاورزان همدانی و آذربایجانی اقدام به کاشت سیر میکنند. سپس تا اواخر فصل بهار از بوتههای آن مراقبت کرده و آنها را آبیاری مینمایند. نهایتا در اواخر خرداد ماه با پژمرده شدن برگها اقدام به جمع آوری سیرها میکنند.
سیرهایی که در فصول گرمتر سال مانند بهار یا شروع تابستان کشت میشود؛ بوتههای کوچکی دارد. همچنین ممکن است که به دلیل جوانه زنی در فصول سرد دچار سرمازدگی شود و از کیفیت چندانی برخوردار نباشد.
کلام پایانی
سیر یک گیاه دارویی است که مصرف آن برای افراد مختلف بسیار مفید تشخیص داده شده است و عارضه جانبی خاصی ندارد. ولی مانند هر ماده غذایی دیگری لازم است که طریقه اعتدال در مصرف آن رعایت گردد. سیر ایران به ویژه سیر همدان و سیر قرمز آذربایجان از دسته محصولات ممتاز کشت شده در شرایط آب و هوایی مطلوب و ارگانیک این مناطق هستند که مورد توجه بازارهای جهانی قرار دارند.