برای کشت سیر طبیعی، انتخاب اقلیم و خاک مناسب بسیار اهمیت دارد. سیر برای رشد و توسعه به اقلیم معتدل نیاز دارد؛ همچنین خاک باید حاصلخیز بوده و عمیقاً زهکشی شده باشد. علاوه بر این در کشت سیر طبیعی از روشهای آبیاری پایدار استفاده میشود که به بهرهوری منابع آب کمک میکند.
در فرآیند کشت سیر طبیعی کنترل آفات و بیماریها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در این فرآیند از روشهای مکانیکی، بیولوژیکی و استفاده از تراکم گیاهی مناسب برای کنترل آفات و بیماریها استفاده میشود. به طور کلی کشت سیر طبیعی را میتوان یک گام مهم در جهت تحقق توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی دانست که سود خوبی هم به کشاورزان و فعالین این حوزه میرساند. در ادامه به بررسی جزئیات و چگونگی کشاورزی سیر از مراحل نگهداری سیر روی زمین تا مراحل برداشت سیر از زمین کشاورزی خواهیم پرداخت.
اقلیم و خاک مناسب برای کشت سیر
سیر یک گیاه معتدل است و برای رشد و توسعه به اقلیم و خاک مناسب نیاز دارد. این گیاه در مناطقی با آب و هوای معتدل و دمای بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد بهتر رشد میکند. نور آفتاب نیز برای کشت سیر طبیعی بسیار مهم است و حداقل ۶ ساعت نور آفتاب در روز برای رشد سالم آن الزامی است. در خصوص خاک، سیر در خاکهای حاصلخیز با pH بین ۶ تا ۷ که خوب زهکشی شده باشند، رشد خوبی دارد. همچنین دورههای سرما و گرما نیز برای رشد سیر اهمیت دارد و مناطقی با دورههای سرما و گرمای مناسب برای کشت سیر طبیعی توصیه میشود. با رعایت این عوامل، میتوان بهترین شرایط را برای کشت سیر فراهم کرد و عملکرد بهتری از این گیاه به دست آورد.
مراحل آماده سازی خاک
یکی از مراحل کشت سیر طبیعی که اهمیت زیادی دارد آماده سازی خاک و مواردی از قبیل تعدیل خاک، کوددهی و زهکشی است. خاک بستر اصلی رشد گیاهان است و نقش مهمی در تامین مواد مغذی، آب و اکسیژن مورد نیاز آنها ایفا میکند. برای کاشت سیر، باید خاک را به طور اصولی آماده کرد تا شرایط مطلوبی برای رشد و نمو این گیاه فراهم شود. هر یک از مراحل را در ادامه به صورت مختصر بیان میکنیم.
- شخم زدن
ابتدا خاک باید عمیق شخم زده شود تا به خوبی نرم و آماده کشت شود. شخم زدن نفوذ آب و هوا به خاک را تسهیل میکند و علاوه بر افزایش تهویه خاک، باعث شکستن کلوخها و افزایش زهکشی می شود.
- زمان شخم: در پاییز، پس از برداشت محصول قبلی، یا در اوایل بهار قبل از کاشت سیر، اقدام به شخم زدن خاک کنید.
- عمق شخم: عمق مناسب برای شخم زدن خاک سیر حدود 20 تا 30 سانتیمتر است.
- انتخاب خاک مناسب
بهترین خاک برای کشت سیر طبیعی خاک لومی* ماسهای است. این نوع خاک دارای ترکیبات مناسبی برای رشد سیر بوده و به خوبی آب و رطوبت را در خود نگه می دارد.
تعریف خاک لومی
خاک لومی از ترکیب طبیعی سه جزء اصلی شن، رُس و سیلت (Sand, Clay and Silt) به دست میآید. در حقیقت واژه لوم (Loam)، اشاره به نوعی بافت خاک دارد که حد تعادل بین بافت رسی و شنی است. در برخی از رفرنسها، خاکی که در کنار رودخانه ها باقی میماند را نیز خاک لومی میگویند. این خاک از نظر مواد غذایی بسیار غنی بوده و از بهترین خاکهای کشاورزی جهت کشت گیاهان شناخته شده است.
- کوددهی به خاک
پس از شخم زدن، میتوان مواد آلی مانند کود پوسیده دامی، کمپوست یا بقایای گیاهی، کودهای شیمیایی را به خاک اضافه کنید. این مواد به بهبود ساختار خاک، افزایش حاصلخیزی، حفظ رطوبت و تأمین تغذیه آن کمک میکنند.کودهای حاوی عناصر ضروری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم میتوانند رشد و توسعه سیر را بهبود بخشند.
- میزان مصرف: به طور کلی، 2 تا 4 سانتیمتر کمپوست یا کود پوسیده دامی برای هر متر مربع از خاک کافی است.
- روش مخلوط کردن: مواد آلی یا کود را به طور یکنواخت با خاک مخلوط کنید.
- تنظیم اسیدیته خاک
سیر در خاکهای با اسیدیته خفیف تا کمی قلیایی یعنی مقدار PH بین 6 تا 7.5 به خوبی رشد میکند.
- آزمایش خاک: برای تعیین اسیدیته خاک، از یک کیت تست خاک استفاده کنید.
- اصلاح اسیدیته: در صورت نیاز، برای تنظیم اسیدیته خاک از مواد اصلاحکننده مانند آهک (برای خاکهای اسیدی) یا گوگرد (برای خاکهای قلیایی) استفاده کنید.
- ایجاد کرت
پس از آماده سازی نهایی خاک، آن را به کرتهایی با ارتفاع 10 تا 15 سانتیمتر و عرض 1 متر ایجاد کنید.
- فاصله بین کرتها: فاصله بین کرتها باید حدود 50 تا 60 سانتیمتر باشد تا فضای کافی برای عبور و مرور و انجام عملیات داشت و برداشت فراهم شود.
بهترین زمان برای کشت سیر طبیعی و برداشت
کشت سیر طبیعی یک فرآیند مهم در بسیاری از مناطق جهان است و زمان کاشت آن ممکن است در هر منطقه متفاوت باشد. سیر گونههای مختلف در جهان دارد، برای مثال سیر قرمز آذربایجان و سیر سفید همدان. که بنا به شرایط آب و هوایی برای رشد، هر کدام در فصول خاصی رشد بهتری دارند. به طور کلی سیر میتواند در اواخر فصل پاییز یا اوایل زمستان کاشته شود. اگر کاشت سیر در این زمان انجام گیرد، هدف آناست که در فصل بهار برداشت شود.
برای مثال، سیر ایرانی از جمله سیر قرمز آذربایجان و سیر سفید همدان در اواخر پاییز و اوایل زمستان کاشته شده و از اردیبهشت ماه برداشت میشود. دمای مورد نیاز برای رشد سیر بین ۹ تا ۲۸ درجه سانتیگراد است. این دما به عنوان دمای مطلوب برای رشد و توسعه سیر در نظر گرفته میشود.
انتخاب مکان مناسب و کشت طبیعی سیر
مکانی آفتابگیر با خاک زهکشی خوب و اسیدیته بین 6 تا 7 را برای کشت سیر طبیعی انتخاب کنید. از کاشت در خاکهای غرقابی یا با زهکشی نامناسب خودداری کنید، زیرا این امر میتواند منجر به پوسیدگی حبههای سیر شود. اگر مکان مناسبی را برای کشت سیر طبیعی انتخاب کنید، این فرایند کاشت بذر تا برداشت و نگهداری بسیار آسان و لذتبخش خواهد بود. به طور کلی پیش از انتخاب مکان کشت سیر طبیعی، نکات زیر را در نظر داشته باشید.
- سیر به مکانی با آفتاب کامل، حداقل 6 تا 8 ساعت نور مستقیم خورشید در روز، نیاز دارد.
- از کاشت سیر در مکانهایی که آب راکد میشود یا خاک زهکشی ضعیفی دارد، خودداری کنید.
- خاک را با کمپوست یا کود پوسیده اصلاح کنید تا مواد مغذی آن افزایش یابد.
جزئیات روند رشد و رویش سیر
کشت سیر طبیعی برای تکثیر یا تشکیل غده، نیاز به دوره نوری حدود پانزده ساعت دارد. روند رشد و رویش سیر در فصل پاییز و زمستان رخ میدهد. این فصول با شرایط محیطی مناسب برای رشد سیر، مانند دما و رطوبت مناسب همراه هستند. فاز رویشی یا شکوفگی سیر در بهار رخ میدهد، زمانی که طول روز بلند است و نور بیشتری وجود دارد. این مرحله معمولاً به معنی شکوفه زدن سیر و رشد بخش بالایی آن است.
آبیاری سیر
سیر به خشکی بسیار حساس است و به حفظ رطوبت خاک در زمان رشد نیاز دارد. اگر خاک خشک شود، ریشه های سیر قادر به جذب آب و مواد غذایی لازم نخواهند بود. این امر میتواند منجر به کاهش رشد و عملکرد سیر شود. پس سیر به آبیاری منظم نیاز دارد. اولین آبیاری باید پس از کاشت انجام شود و آخرین آبیاری حدود سه هفته قبل از برداشت صورت گیرد.
میزان آبیاری سیر متناسب با فصول مختلف، شرایط آب و هوایی متفاوت است. علاوه بر این نوع خاک نیز این مقدار را تغییر میدهد. برای مثال خاک سبک نیاز به آبیاری کمتری دارد و به همچنین دوره آبیاری، کوتاهتر میشود. ولی خاک سنگین نیاز آبی بیشتری دارد و برای رفع نیاز آن، دوره آبیاری طولانیتر خواهد شد.
سیر برای رشد به مقداری رطوبت نیاز دارد، ولی اگر در روزهای اولیه کشت سیر طبیعی، رشد میزان رطوبت بیشتر از حد استاندارد شود، با مشکل رو به رو خواهید شد. برای مثال ممکن است در رشد اولیه سیر و تکثیر پیازچهها تاثیر منفی داشته باشد.
کوددهی سیر
در کشت سیر طبیعی حتما باید به کوددهی آن توجه کنید. سیر نیازمند کوددهی منظم است. در طول فصل رشد، سیر باید هر دو هفته یک بار کوددهی شود. مقدار و نوع کود به ویژگی های خاک و نیازهای سیر وابسته است. با این حال کودهایی که شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند، به عنوان کودهای اصلی برای تقویت و رشد مناسب سیر مورد استفاده قرار میگیرند. همچنین، استفاده از کودهای گیاهی همچون کمپوست و هوموس میتواند در تغذیه و تقویت بوته های سیر موثر باشد. انتخاب و استفاده از کودهای مناسب با توجه به نیازهای سیر و شرایط خاک و انجام کوددهی منظم میتواند به رشد و عملکرد بهتر سیر کمک کند.
کنترل آفات و بیماریها
برای کنترل آفات و بیماری ها در کشت سیر طبیعی میتوان از روش های مختلفی استفاده کرد. سیر به طور کلی در برابر بسیاری از آفات و بیماری ها مقاوم است. اما در برخی موارد ممکن است به آفاتی مانند سفیدک پودری یا دروغی و کرم های غده خوار حساسیت نشان دهد. از دیگر بیماریها و آفات سیر میتوان به زنگ سیر، کنه، مینوز، ویروس موزاییک سیر ، مگس پیاز و … اشاره کرد.
روش مناسب برای کنترل بیماری و آفات سیر
برای کنترل بیماری و آفات سیر بیماری و آفات سیر روشهای مختلفی توصیه میشود که انتخاب آن بستگی به شرایط محیطی و شدت آفات و بیماری ها دارد. اما به طور کلی سیر گیاهی مقاوم است و به ندرت دچار مشکلاتی مانند آفات و بیماریها میشود. برخی از راهکارهای رفع آفات کشت سیر طبیعی به شرح زیر است.
- شخم زدن: با انجام شخم عمیق و برگرداندن خاک، برخی از آفات و بیماری هایی که در خاک زندگی می کنند از بین می روند.
- کاشت زود هنگام: با انجام اینکار میتوان برخی از آفات که هنوز از تخم خارج نشده اند را معدوم کرد.
- انتخاب بذر مناسب: انتخاب ارقام سیری که مقاومت بالایی به آفات و بیماری ها دارند هم راهکار مناسبی است.
- هرس علفهای هرز: حذف و کنترل علف های هرز تاثیرات مثبتی در از بین بردن آفات و بیماری های سیر دارد.
مراحل برداشت و نگهداری سیر
مراحل برداشت سیر از زمین کشاورزی آخرین مراحل کشت سیر طبیعی هستند. بهتر است برداشت سیر را زمانی انجام دهید که برگهای آن زرد و خشک شده باشند. معمولاً برداشت سیر از اواسط بهار تا تابستان انجام می شود. اما در صورتی که قصد استفاده از سیرهای جوان و تازه را دارید، میتوانید برداشت را زودتر انجام دهید. برای تشخیص آمادگی سیر برای برداشت، باید خاک اطراف سیر را کمی عقب زده و در صورت دیدن پشتههای میخک بوته میتوانید سیر را برداشت کنید. این روش به شما کمک میکند تا از اندازه مناسب و کیفیت سیر مطمئن شوید.
- زمان برداشت
سیر را 8 تا 9 ماه پس از کاشت، زمانی که برگها شروع به زرد شدن و قهوهای شدن میکنند، برداشت کنید. در این زمان، ساقهها نیز ممکن است شروع به خم شدن و خشک شدن کنند.
- روش برداشت
در یک روز آفتابی، به آرامی خاک اطراف گیاهان سیر را با دست یا با استفاده از بیل باغبانی شل کنید. سپس، گیاهان سیر را از خاک خارج کرده و ریشهها را به آرامی بتکانید تا خاک اضافی از آنها جدا شود.
- نگهداری سیر
سیر را بعد از برداشت به مدت چند هفته در مکانی خنک، خشک و با تهویه مناسب آویزان کنید تا سفت و خشک شود.